Thiếu máu là một tình trạng phổ biến mà khoảng 1/3 dân số thế giới mắc phải, tuy nhiên, ít người hiểu rõ nguyên nhân và hệ lụy của tình trạng này. Thiếu máu có thể gây ra nhiều ảnh hưởng đến sức khỏe và làm gián đoạn hoạt động của các cơ quan do không được cung cấp đủ oxy. Vậy, nguyên nhân và hệ lụy của hiện tượng này là gì? Cùng KHOGAMEMOI.TOP xem và tìm hiểu qua bài viết này.
Thiếu máu là gì?
Tổ chức tế bào máu của cơ thể bao gồm ba loại chính là hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu, mỗi loại có nhiệm vụ riêng. Trong số đó, hồng cầu chứa hemoglobin, một hợp chất chịu trách nhiệm vận chuyển oxy từ phổi đến các mô và cơ quan trong cơ thể, đồng thời đưa CO2 từ các mô và cơ quan trở lại phổi để được loại bỏ. Như vậy, thiếu máu là gì và nguyên nhân của nó là gì?
Thiếu máu
Thiếu máu là một thuật ngữ được sử dụng để mô tả tình trạng khi cơ thể không có đủ tế bào hồng cầu khỏe mạnh để đáp ứng nhu cầu của cơ thể. Nguyên nhân chính của thiếu máu là sự thiếu hụt hoặc giảm số lượng huyết sắc tố, đặc biệt là hemoglobin, gây ảnh hưởng đến quá trình tổng hợp và hoàn thiện các tế bào hồng cầu.
Để chẩn đoán thiếu máu, bác sĩ sẽ dựa vào kết quả xét nghiệm, trong đó chỉ số hemoglobin trong máu được so sánh với giá trị tham chiếu tương ứng với tuổi, giới tính và điều kiện sống. Nếu chỉ số hemoglobin giảm xuống dưới 5% so với giá trị tham chiếu, có thể chẩn đoán là thiếu máu. Xét nghiệm này giúp bác sĩ xác định mức độ và loại thiếu máu để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.
Thiếu hụt hồng cầu hay huyết sắc tố gây ảnh hưởng đến hoạt động các cơ quan
Nguyên nhân
Sự suy giảm số lượng huyết sắc tố và hồng cầu có nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có những nguyên nhân phổ biến sau:
- Chảy máu lớn do tai nạn hoặc các bệnh lý đường tiêu hóa như loét dạ dày, tá tràng, trĩ, ung thư,…
- Sử dụng lâu dài thuốc chống viêm không steroid gây ra xuất huyết trong đường tiêu hóa.
- Mất máu do rối loạn kinh nguyệt, rong kinh.
- Phá hủy tế bào hồng cầu do bệnh lupus ban đỏ hệ thống, sốc nhiễm trùng, bệnh thalassemia, hồng cầu lưỡi liềm và các bệnh lý huyết học bẩm sinh khác.
- Lách to (splenomegaly) làm cho tế bào hồng cầu dễ vỡ.
- Tích tụ chất độc trong máu do tiếp xúc với hóa chất, nọc độc, hoặc bệnh lý gan, thận.
- Các tình trạng khác như tăng huyết áp, ung thư, rối loạn đông máu, ghép mạch cũng có thể dẫn đến phá hủy hồng cầu.
- Sản xuất tế bào hồng cầu bị khiếm khuyết hoặc giảm trong các bệnh lý tủy xương, thiếu yếu tố tạo máu, thiếu sắt, vitamin, acid folic, nhiễm chì hoặc thiếu hormone sản xuất hồng cầu,…
Đối tượng nguy cơ
Ngoài các nguyên nhân đã đề cập, những trường hợp sau đây cũng có nguy cơ thiếu sắt và tế bào hồng cầu do nhu cầu cơ thể tăng cao:
- Trẻ sinh non và trẻ trong giai đoạn phát triển thể chất có nhu cầu sắt và hồng cầu tăng cao.
- Tuổi dậy thì, khi cơ thể đang trải qua quá trình phát triển nhanh chóng và cần lượng sắt và hồng cầu lớn để hỗ trợ sự phát triển.
- Phụ nữ mang thai và cho con bú đối mặt với nhu cầu sắt và hồng cầu tăng lên để cung cấp cho sự phát triển của thai nhi và sản xuất sữa mẹ.
- Người cao tuổi và người mắc các bệnh lý mạn tính có thể gặp khó khăn trong việc hấp thụ và sử dụng sắt, dẫn đến thiếu sắt và tế bào hồng cầu.
Những đối tượng trên đều có nhu cầu dinh dưỡng đặc biệt để duy trì sự cân bằng sắt và tạo ra đủ tế bào hồng cầu cho cơ thể.
Phụ nữ mang thai có nguy cơ cao thiếu sắt do nhu cầu cơ thể tăng cao
Dấu hiệu nhận biết và tác hại của thiếu máu
Triệu chứng của thiếu máu còn tùy thuộc vào nguyên nhân, tình trạng sức khỏe của người bệnh. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể nhận biết được thông qua một số triệu chứng điển hình.
Dấu hiệu nhận biết
Một số trường hợp khi thiếu hồng cầu và huyết sắc tố có thể không có triệu chứng rõ ràng, tuy nhiên cũng có thể xuất hiện những dấu hiệu sau:
- Cơ thể mất sức, gầy gò: Người bệnh có thể trở nên xanh xao, sụt cân và cảm thấy mệt mỏi, đau đầu thường xuyên.
- Da và niêm mạc thay đổi màu sắc: Da và niêm mạc có thể nhợt nhạt, biến sắc, có màu xanh hoặc vàng.
- Triệu chứng về hô hấp: Người bệnh có thể gặp trạng thái hoa mắt, chóng mặt, khó thở, đau tức ngực, cảm giác đánh trống lồng ngực và rối loạn nhịp tim.
- Cảm giác lạnh ở tay và chân: Lòng bàn tay và chân có thể trở nên lạnh hơn bình thường.
Ban đầu, các triệu chứng thường không rõ ràng vì thiếu máu ở mức độ nhẹ, tuy nhiên nếu không được điều trị, tình trạng có thể trở nên nghiêm trọng hơn và gây nguy hiểm đến sức khỏe.
Tác hại
Phát hiện và can thiệp kịp thời vào sự thiếu hụt tế bào hồng cầu hoặc huyết sắc tố có thể đem lại khả năng phục hồi và cân bằng. Tuy nhiên, trong những trường hợp mất máu nghiêm trọng không thể bù đắp hoặc khi nguyên nhân gốc rễ bắt nguồn từ bệnh lý ảnh hưởng đến hoạt động cơ quan, nguy cơ tổn thương sức khỏe là rất cao, với kết quả tồi tệ nhất có thể dẫn đến tử vong.
Người bệnh mắc các triệu chứng của thiếu máu, kể cả khi ở mức nhẹ, cũng sẽ gặp khó khăn trong cuộc sống hàng ngày và chất lượng cuộc sống của họ sẽ suy giảm. Trong những trường hợp mất máu nặng hoặc thiếu máu nghiêm trọng, có thể xảy ra các biến chứng nguy hiểm như:
- Cuộc sống hàng ngày bị ảnh hưởng, người bệnh thường xuyên trải qua tình trạng mệt mỏi hoặc ngất xỉu đột ngột, sụt giảm tinh thần.
- Suy tim hoặc suy hô hấp có thể xảy ra nếu thiếu hụt tế bào hồng cầu hoặc huyết sắc tố kéo dài.
- Mẹ bị thiếu máu trong quá trình mang thai có thể gây nguy hiểm cho sự phát triển của thai nhi hoặc có nguy cơ sinh non.
- Mất một lượng máu quá lớn trong thời gian ngắn mà không thể bù đắp kịp thời có thể dẫn đến tử vong.
Thiếu hay mất máu có thể gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống người bệnh
Thiếu máu nên ăn gì?
Chế độ ăn đàng hoàng và bổ sung sắt là cực kỳ quan trọng để cải thiện sức khỏe và vấn đề thiếu máu. Thay vì can thiệp y tế, việc điều chỉnh khẩu phần ăn có thể giúp bệnh nhân thiếu máu.
- Thịt bò, không chỉ là nguồn giàu sắt, mà còn chứa nhiều protein, selen, kẽm và vitamin có thể hỗ trợ sự phục hồi sức khỏe.
- Cá biển, với hàm lượng sắt cao và chất béo omega-3, rất tốt cho người bị thiếu máu hoặc thiếu hụt tế bào hồng cầu, đồng thời còn bảo vệ tim mạch và não, tăng cường hệ miễn dịch.
- Đậu và rau màu xanh đậm cũng cung cấp lượng sắt dồi dào, cùng với chất xơ và vitamin C có lợi cho cơ thể.
- Bên cạnh đó, thịt gà, trứng, sữa, ngũ cốc nguyên cám, hạt như hạt bí, hạt chia, óc chó, hạnh nhân, chà là cũng có thể được bổ sung để tăng cường lượng sắt.
Đối với những dấu hiệu nghi ngờ về thiếu máu, huyết sắc tố hoặc tế bào hồng cầu, nên đến cơ sở y tế đáng tin cậy để kiểm tra và tham khảo ý kiến của bác sĩ về phương pháp điều trị.
Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý, giàu sắt với người bị thiếu máu
Kết luận
Thiếu máu là tình trạng khi cơ thể không có đủ lượng máu hoặc hồng cầu cần thiết để hoạtộng một cách bình thường. Chế độ ăn đầy đủ và bổ sung sắt là một phương pháp quan trọng để cải thiện tình trạng thiếu máu. Thịt bò, cá biển và các loại đậu là những nguồn thực phẩm giàu sắt cần được bổ sung vào chế độ ăn hàng ngày. Ngoài ra, cần bổ sung thêm rau màu xanh đậm, trứng, sữa, ngũ cốc nguyên cám và các loại hạt như hạt bí, hạt chia, óc chó, hạnh nhân, chà là. Để đạt được sức khỏe tốt, hãy tìm kiếm sự tư vấn của bác sĩ và tích cực duy trì một chế độ ăn cân bằng và đa dạng.